Rodzina pszczela jako superorganizm
2 czerwca 2019

W świetle odkryć naukowych rodzina pszczela traktowana jest nie tylko jako zbiór poszczególnych osobników, ale jako „superorganizm” porównywalny do organizmu ssaków. Rodzina składa się z tysięcy osobników, nie jest jednak tak, że pojedyncze osobniki np. matka decydują o zachowaniu całości. Jest odwrotnie, to właśnie całość decyduje o zachowaniu jednostek, które działają jakby automatycznie. Nazywa się to inteligencją społeczną „superorganizmu.”

Szczególnie interesujące wydają się takie fakty jak:

  • Podobnie jak u ssaków występuje niski wskaźnik rozrodczości . Rodzina rozmnaża się poprzez rojenie tylko raz w roku lub rzadziej.
  • Pszczoły-robotnice produkują mleczko pszczele – pełnowartościowy pokarm porównywalny do mleka ssaków i spełniające podobną rolę.
  • Potomstwo ssaków dojrzewa w macicy. U pszczół podobne, stabilne parametry rozwoju zapewnia potomstwu plaster pszczeli. Uważany jest on za integralną część roju, organ „superorganizmu”.
  • Temperatura ciała ssaków wynosi ok. 36o C. U pszczół temperatura wnętrza gniazda wynosi ok. 34-35o C. Pszczoły wykrywają zmiany temperatury nawet i o 0.1o C i w efekcie tego potrafią działać. Czy to ogrzewać plaster ruchami własnych mięśni, jak również wentylować w okresie upałów.
  • Ssaki mają rozwinięty mózg pozwalający na przyswajanie i przetwarzanie informacji. Rodzina pszczela również potrafi przyswajać i przetwarzać informacje, jak również przekazywać je, a nawet uczyć się. Najnowsze badania dowodzą, że po pracowitm dniu pszczoły w ciągu nocy analizują informacje zebrane dnia poprzedniego oraz je zapamiętują.

Pszczoły są przedmiotem wielu zaskakujących badań, nie tylko z dziedziny medycyny. Świat pszczeli inspiruje architektów, konstruktorów, analityków systemów informatycznych, czy też twórców systemów logistycznych. Algorytmy zachowania pszczół wykorzystywane sa w kryminalistyce przy wykrywaniu seryjnych morderców a niezwykle czuły węch jest przedmiotem badań nad wykrywaniem materiałów wybuchowych i narkotyków.

Rodzina pszczela zawsze musi być traktowana jako całość. Organizm składający się kilkudziesięciu tysięcy małych osobników – zarówno pszczół, jak i larw i poczwarek składających się na na kształt gniazda pszczelego. Rodzina pszczela charakteryzuje się indywidualnym zapachem. Matka pszczela wydzielając feromon – tzw. substancję mateczną – jednoczy, scala i informuje rodzinę o obecności królowej w kolonii. Samotna pszczoła jest praktycznie bezbronna, wrażliwa na zmianę temperatury, ginie bardzo szybko. Rój potrafi wydajnie regulować temperaturę oraz wilgotność w gnieździe. Zimą, przy srogich mrozach, temperatura w centrum zimowego kłębu przekracza czasami 35’C. Natomiast w upalne dni pszczoły znoszą wodę, odparowując ją w komórkach i wentylując potrafią obniżyć temperaturę w gnieździe o kilka stopni. Termoregulacja plastrów z młodymi postaciami pszczół odbywa się ściśle w zakresie 33-34’C. Przekroczenie 40’C objawia się masowym zamieraniem larw jaj i poczwarek natomiast obniżenie poniżej 32’C kończy się chorobami czerwiu jak np. zgnilec czy grzybice.

Wiemy, że pszczoły mogą być wskaźnikiem jakości naszego środowiska, ale także czynnikiem aktywnie kształtującym to środowisko. Poprzez badanie pszczół oraz produktów pszczelich mamy dostęp do informacji o stanie środowiska na przestrzeni ok. 30km2  wokół ula. Pszczoły mają wielki wpływ na ekosystemy naturalne i sztuczne. Rodzina pszczela jest także źródłem pomysłów różnych rozwiązań technicznych, ale również wzorcem do tworzenia modeli struktur organizacyjnych. Jest także przedmiotem badań medycznych w zakresie odporności czy długowieczności.

Rola

Powinniśmy być świadomi istotnej roli jaką pełnią pszczoły w życiu człowieka. Objawia się to nie tylko poprzez miód, który spożywamy, ale również poprzez efekt zapylania zywności, którą spożywamy. Inne efekty ich obecnosci są dla nas niezauważalne, ale istatne dla otaczającego nas świata. Są to niezwykłe właściwości lecznicze produktów pszczelich oraz badania naukowe z różnych dziedzin, które bazują na zachowaniu tych niezwykłych owadów.

Fascynujący pszczeli świat najlepiej poznawać wspólnie z pszczelarzami Pasieki Edukacyjnej „Skrzydlaci przyjaciele”, której ambasadorem jest firma TiM S.A.