Czy pszczoły „budzą się” po zimie?
19 marca 2025

Wiosną, wraz ze wzrostem temperatury i wydłużeniem dni, pszczoły wykazują zwiększoną aktywność, przygotowując się do intensywnego sezonu zapylania i produkcji miodu. Po kilku miesiącach „przerwy” rozpoczyna się dla nich okres wytężonej pracy. W pierwszy słoneczny dzień przy temperaturze przekraczającej 8 stopni w pasiece robi się naprawdę gwarno!

Pszczoły miodne (Apis mellifera)

Pszczoły miodne nie zapadają w sen zimowy. Zimą tworzą tzw. kłąb zimowy, w którym, poruszając skrzydłami, utrzymują temperaturę około 20°C, chroniąc królową przed chłodem. W miarę ocieplania się, pszczoły zaczynają opuszczać ul, poszukując pyłku i nektaru z pierwszych kwiatów, co stymuluje rozwój nowego pokolenia robotnic.

Dzikie pszczoły i trzmiele

Dzikie gatunki pszczół, takie jak trzmiele, zapadają w hibernację. W koloniach trzmieli jedynie królowa przetrzymuje zimę w stanie uśpienia, podczas gdy reszta kolonii ginie. Wczesną wiosną, często już pod koniec lutego, gdy temperatury osiągają kilkanaście stopni powyżej zera, królowa budzi się, szukając miejsca na nowe gniazdo i pożywienia w postaci pyłku kwiatowego.

Pszczoły miodne wiosną:

  • Pierwsze loty oczyszczające: Wczesną wiosną pszczoły miodne wykonują tzw. loty oczyszczające, podczas których opuszczają ul, aby oczyścić jelita po zimie.

  • Rola temperatury: Aktywność pszczół jest ściśle związana z temperaturą otoczenia. Przy temperaturach poniżej 10°C pozostają w ulu, a optymalna temperatura do lotów wynosi około 20-25°C.

  • Komunikacja poprzez taniec: Pszczoły informują się nawzajem o źródłach pożywienia poprzez tzw. taniec wywijany, przekazując informacje o kierunku i odległości do kwitnących roślin.

  • Znaczenie pierwszych kwiatów: Rośliny kwitnące wczesną wiosną, takie jak krokusy czy przebiśniegi, są kluczowe dla pszczół, dostarczając im niezbędnego pożywienia po zimie.

Trzmiele

  • Królowa budownicza – Wczesną wiosną tylko królowa trzmiela przetrwała zimę. Budzi się, szuka miejsca na gniazdo (często w opuszczonych norach gryzoni) i sama wychowuje pierwsze pokolenie robotnic.

  • Supermoc ogrzewania – Trzmiele potrafią aktywnie podnosić temperaturę swojego ciała, drżąc mięśniami skrzydeł, co pozwala im latać nawet przy temperaturach bliskich 5°C, gdy inne owady są jeszcze ospałe.

  • Zapylacze na pełnych obrotach – Dzięki długiemu języczkowi i zdolności do „wibrowania” podczas zbierania pyłku (tzw. zapylanie soniczne), trzmiele skutecznie zapylają rośliny, które dla innych owadów są trudniejsze do zdobycia, np. pomidory i borówki.

Dzikie pszczoły

  • Samotnicze życie – Większość dzikich pszczół (np. murarki) nie tworzy dużych kolonii jak pszczoły miodne. Każda samica zakłada własne gniazdo w tunelach ziemnych, szczelinach drewna lub specjalnych hotelach dla owadów.

  • Niezwykłe budulce – Niektóre dzikie pszczoły wykorzystują błoto (murarka ogrodowa), liście (miesierki), a nawet żywicę drzewną do budowy gniazd.

  • Nieocenieni zapylacze – Dzikie pszczoły często są skuteczniejszymi zapylaczami niż pszczoły miodne, ponieważ pracują w niższych temperaturach i częściej odwiedzają pojedyncze kwiaty.

Osy

  • Nowy początek – Wiosną tylko królowe os przetrwały zimę. Po przebudzeniu szukają miejsca na gniazdo (np. pod dachami, w dziuplach), gdzie składają pierwsze jaja i opiekują się larwami.

  • Naturalni drapieżnicy – W przeciwieństwie do pszczół, osy są drapieżnikami – polują na gąsienice, muchy i inne owady, pomagając regulować ich populację w ekosystemie.

  • Papierowe gniazda – Osy budują gniazda z przeżutych kawałków drewna zmieszanych ze śliną, co tworzy charakterystyczną papierową strukturę.

  • Zmiana diety – Wczesną wiosną osy skupiają się na zdobywaniu białka dla larw, ale latem i jesienią zmieniają dietę na bardziej „słodką”, przez co częściej spotykamy je przy owocach czy słodkich napojach.

Obserwacja wiosennego zachowania pszczół miodnych, murarek, trzmieli, czy też os pozwala lepiej zrozumieć ich rolę w ekosystemie i znaczenie dla bioróżnorodności oraz produkcji żywności. Wszystkie te owady mają swoją określoną rolę, a śmierć nawet jednego z tych gatunków może przynieść katastrofalne skutki dla równowagi w ekosystemie. Nawet osy mają w nim swoją rolę. Dla nas są tylko uciążliwymi natręciuchami, ale dla otaczającej nas roślinności mają kolosalne znaczenie.

Warsztaty

Aby zobaczyć jak wygląda pełnia wiosny w pasiece, zapraszamy na zajęcia Pasieki Edukacyjnej „Skrzydlaci przyjaciele”, której ambasadorem jest firma TiM S.A. Najbliższe zajęcia odbędą się 13 kwietnia 2025r. w Mikołowie. Po więcej szczegółów zapraszamy na profil pasieki: https://www.facebook.com/PszczolkiBzz