Rojenie się pszczół – co to takiego i jak temu przeciwdziałać?
1 lipca 2018

Na przełomie wiosny i lata rodziny pszczele są w decydującym momencie swojego rozwoju. Siły po zimowli zostają odbudowane. Nowych pszczół z dnia na dizeń przybywa. W większości rodzin pszczelich pojawia się zjawisko zwane nastrojem rojowym. To co nam wydaje się czymś nadzwyczajnym, dawniej występowało każdego roku w każdej rodzinie pszczelej. W dobie współczesnego pszczelarstwa nauczyliśmy się nieco nad tym panować.

Rojenie się pszczół

W czasie najwyższego punktu swojego rozwoju rodziny pszczelej w gnieździe robi się ciasno. Rodzina postanawia się więc podzielić. Pszczoły robotnice budują mateczniki rojowe, do których matka pszczela składa jajeczka, z których wylęgną się młode królowe. Kiedy mateczniki rojowe w ulu zostają zasklepione (zamknięte), stara matka opuszcza gniazdo wraz z częścią rodziny. Rójka gromadzi się nieopodal ula. Najczęściej na gałęzi drzewa, na krzaku lub płocie. Tworzy kłąb rojowy i czekają, aż pszczoły zwiadowczynie znajdą dla nich nowe miejsce do zamieszkania. W tym samym czasie w starym ulu wygryza się młoda królowa. Jej pierwszym zadaniem jest uśmiercenie rywalek, a następnie wylot na lot godowy. W dotychczasowym gnieździe z czasem sytuacja wraca do normy, znowu jest tylko jedna matka, a młodych pszczół zaczyna przybywać.

Niektóre przyczyny powstawania nastroju rojowego:

  • skłonności dziedziczne pszczół
  • nadprodukcja mleczka w rodzinie pszczelej
  • ciasnota w gnieździe i przegrzanie ula, wysoki poziom dwutlenku węgla
  • niedobór substancji matecznej
  • warunki atmosferyczne, urwanie się pożytku
  1. Skłonności dziedziczne – pewne rasy pszczół mają zwiększone skłonności do rojenia. Pamiętajmy, że powiększając własną pasiekę w oparciu o matki rojowe, z pokolenia na pokolenie zwiększamy skłonności swoich pszczół do rojenia.
  2. Nadprodukcja mleczka – na przełomie maja i czerwca w rodzinie pszczelej może przypadać nawet i 5 karmicielek na jedną larwę. Pszczoły zaczynają karmić się nim wzajemnie, przekształcając je w anatomiczne trutówki.
  3. Ciasnota w ulu – powoduje przegrzanie się ula i jego słabszą wentylację. Pszczoły ratują się więc ul przed przegrzaniem opuszczając część gniazdową.
  4. Niedobór substancji matecznej – matka wydziela substancję mateczną, która jest rozprowadzana w rodzinie przez wzajemne karmienie się pszczół. Niedobór substancji matecznej powoduje zwiększenie ilości pszczół rojowych.
  5. Warunki atmosferyczne – gwałtowne nasilenie rójek występuje przez nagłe ustanie pożytku. Rodziny są w pełni rozwoju, a nie są jeszcze spracowane. Dochodzi do nagromadzenia dużej ilości pszczół nie mających zajęcia.

Zapobieganie rojeniu pszczół

  • oddziaływanie na skłonności dziedziczne
  • zapobieganie nadprodukcji mleczka
  • zastosowanie ramki pracy
  • zapewnienie odpowiedniej temperatury i wentylacji gniazda
  • wymiana matek
  • zapewnienie pożytku
  • poszerzanie gniazda
  • tworzenie odkładów

Drobne rady

  1. Nie wykorzystujmy matek rojowych w swoich pasiekach
  2. Utrzymujmy dobre, płodne matki. Matki dwuletnie mają większe skłonności do rojenia niż jednoroczne.
  3. Odbudowa ramki pracy powinna zaczynać się 3-5 punktach i szybko następować.
  4. Stosujmy dennice higieniczne. Otwarcie szuflady dennicy powoduje zmniejszenie temperatury i poprawienie wentylacji wewnątrz gniazda. Wylotki powinny być szeroko otwarte. Wstawianie ramek z węzą powoduje lepsze wietrzenie gniazda.
  5. Młoda matka zapewnia ciągłość czerwienia i pełne zatrudnienie pszczół karmieniem larw. Eliminujemy przede wszystkim matki najstarsze oraz matki o słabszym czerwieniu.
  6. Gospodarka wędrowna jest bardzo dobrym sposobem na rozładowanie nastroju rojowego.
  7. W miarę możliwości przenosimy część ramek z gniazda nad kratę odgrodową, a w ich miejsce wstawiamy węzę lub susz. Na skutek ograniczenia matki w czerwieniu powstaje nadwyżka młodych pszczół nad czerwiem otwartym. Powstaje więc nadprodukcja mleczka pszczelego. Matka musi mieć stały dostęp do wolnych komórek do czerwienia. Również zbyt późne odebranie miodu powoduje zalewanie gniazda nektarem, a to skutkuje zbyt małą ilością czerwiu otwartego.
  8. Tworząc odkład odbieramy z gniazda jedną lub obie ramki skrajne z pierzgą wraz z obsiadającymi je pszczołami. Strząsamy młode pszczoły z ramki pracy i odbieramy 2 lub 3 ramki z czerwiem krytym. Czerw otwarty powinien pozostać w rodzinie.
  9. Przy silnym nastroju rojowym możemy wykonać odkład ze starą matką – tj. odbieramy z rodziny dotychczasową matkę pszczelą. Możemy wykonać odkład ze starą matką dokładając ramki z czerwiem jeszcze z dwóch innych rodzin (łącznie z 3 rodzin). Nigdy nie wykonujemy odkładu z dotychczasową matką pobierając ramki z dwóch rodzin – może to spowodować zabiciem matki przez pszczoły drugiej rodziny. W dotychczasowym ulu produkcyjnym podkładamy klateczkę z nową matką lub matecznik na wygryzieniu.

Inne metody zapobiegania rójkom

  • przycinanie skrzydełek matek
  • zakładanie rojołapek
  • nakładanie kraty odgrodowej na dennicę (pod gniazdo)
  • izolowanie matki
  • stosowanie poławiaczy pyłku